به نقل از «ایسنا»

دنیای مدرن و پایان خدامحوری

تاریخ انتشار: ۲۰ شهریور ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۶۶۳۸۰۸

ایسنا/اصفهان یکی از سوالهایی که در طی سالهای متمادی ذهن بشر را درگیر کرده است این است که چرا دعاهای ما برآورده نمی‌شود و خدا به ظلم و بی عدالتی و نابرابری‌ها پاسخ نمی‌دهد؟ شاید تصور ما از حضور و وجود پروردگار عالم اشتباه است و باید تصورمان را از خدا درست کنیم.

این جمله‌ها بخشی از مطالبی است که روز شنبه ۱۸ شهریورماه در هم‌نشینی دانشجویی «نامه و قرار» به میزبانی جهاد دانشگاهی واحد اصفهان، با محوریت پاسخ به پرسش «دنیای مدرن؛ پایان خدا؟» مطرح شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در ابتدای این نشست محمد رجایی رامشه، دکترای مهندسی ذهن، اظهار کرد: قرآن، سنت پیامبر(ص) را به‌عنوان منبع به ما معرفی کرده است. پیامبر(ص) نیز فرموده که منبع قرآن، عترت و اهل‌بیت(ع) هستند. بنابراین قرآن و احادیث، منابع دینی ما هستند. امروزه منابع علمی در دنیا مطرح هستند که به نظر من منبع علمی نیز با منابع دینی ما قابل جمع است. البته پایه و اساس، همان قرآن است. علما در فهم قرآن اختلاف نظر دارند و نظر اشتباه افراد به معنی اخلال و خطا در قرآن نیست.

او افزود: خداوند در سوره قلم، ۳ مرتبه به مفهوم کتاب اشاره کرده است. خداوند در این سوره فرموده که مدعیان کتاب دارند؟ درواقع از کتاب مقدسی به‌عنوان منبع استفاده کرده‌اند. نظریات فروید، توسط دختر و دیگر شاگردان خودش رد شده است، در حالی که خودش انسان خدا باور را دیوانه خطاب کرده بود. خداوند قرن‌ها پیش در قرآن پاسخ امثال فروید را داده و فرموده است: «وَیَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ» یعنی تو را دیوانه خطاب خواهند کرد. خداوند از این مدعیان (مثل فروید) می‌خواهد که سند و منبع اصلی خود را ارائه دهند، در حالی که آرای خودشان توسط نزدیکان خودشان، زیر سوال رفته است.

همچنین علیرضا فرهنگ، دکترای مطالعات تطبیقی ادیان با بیانکه مبحث مرگ خدا در غرب مطرح شده و الهیات مرگ خدا را پدید آورده است، گفت: مرگ خدا، خدا بر فراز خدا، خدای متعالی و خدای حاضر و ... از جمله مفاهیمی هستند که در دنیای مردن به کار می‌رود، در حالی که در دوران سنت مفاهیمی چون شرک و نفاق مطرح است.

وی با اشاره به اینکه مفهوم عملی پایان خدا در دنیای مردم چند معنی دارد، تصریح کرد: گفته می‌شود که خدایی هست ولی دیگر مؤثر نیست. تمثیلی چون خدای ساعت‌ساز مطرح می‌شود، یعنی پیروان این دیدگاه معتقدند که خدا دنیا را چون ساعتی ساخته و آن را رها کرده است. این ایده به قرن ۱۸ برمی‌گردد و دیدگاه ابژکتیو و به این معنی است که ما انسان‌ها باید در جهان نقش‌آفرینی کنیم، زیرا خدا این دنیا را ترک کرده است.

این مدرس ادیان و عرفان با بیان اینکه از خدای ادیان که دلسوز بندگان و شنوای دعا است، سؤال می‌شود که «چرا دعاهای ما برآورده نمی‌شود و به نابرابری‌ها پاسخ نمی‌دهد؟» اضافه کرد: یکی از جواب‌هایی که به این سؤال داده شده، این است که خدایی  هست ولی ما تصور غلطی نسبت به آن داشتیم‌.  تصور می‌کردیم که خدا زیاد در امور بشری ورود می‌کند و به ظلم پایان می‌دهد و باران می‌فرستد، ولی با علم امروز متوجه شدیم که باران طی فرایند خاص علمی می‌بارد. ما باید تصورمان را از خدا درست کنیم. این دیدگاه هم ابژکتیو است و در فلسفه و عرفان و الهیات وجود دارد. علامه طباطبایی نیز می‌گوید بسیاری از علما تصور خود از خدا را می‌پرستند و نه خود خدا را.

فرهنگ، دیدگاه سوم را مهم‌ترین دیدگاه و معضل اصلی دانست‌ و گفت: دیدگاه سوم این است که برخی می‌گویند خدایی نبوده و ادیان خرافه هستند و یا دین در فرایند تکامل، ذهنی کودکانه داشته است و یا می‌گویند دین بیماری روانی است و ما الآن با افزایش دانش فهمیدیم که بشر در عمر تاریخی‌اش توهم داشته است. این دیدگاه، هم ابژه و هم سوژه است‌ و در فلسفه و دیدگاه‌های علم‌گرایانِ مدرن اثر گذاشته است.

او با بیان اینکه ما در جهان سنتی اسلامی غفلت از خدا را به معنای پایان خدا در زندگی انسان در نظر می‌گیریم، تصریح کرد: خدا می‌گوید بدانید این زندگی دنیا برای انسان بازیچه است. این یعنی انسان نباید دنیا را زیاد از حد جدی بگیرد. وقتی این دنیا و انسان محوریت یافته یعنی که انسان دچار مشکل معرفتی شده است.

این دکتری ادیان و مذاهب، از منظر وجودی اسلام، دنیا را ذاتاً ملعون دانست مگر اینکه ذکر خدا در آن باشد و افزود: مسیحیت می‌گوید حاکم این دنیا شیطان است و زندگی حقیقی جای دیگری است. در اسلام نیز شیطان قسم خورده است که همه انسان‌ها جز بندگان خاص را گمراه کند و خداوند نیز تا پایان این جهان به او مهلت داده است.

فرهنگ با اشاره به اینکه در جهان سنتی، انکار خدا در واقع فرار از پیشگاه خدا است، تصریح کرد: آنچه در قرآن آمده است نشان می‌دهد که حتی مشرکین نیز به «الله» باور دارند. نظام‌های الهیاتی سنت و مدرن باهم تفاوت دارند. نفاق، استفاده ابزاری از امر مقدس است، پس الحاد در جهان سنت با الحاد در دنیای مدرن متفاوت است.

او با بیان اینکه آمار فرقه‌ها در مسیحیت به ۷ هزار می‌رسد و بعضی از این فرقه‌ها سابقه‌ای در چندین قرن گذشته دارند، تأکید کرد: مسیحیت و علم جدید که هر دو ریشه در غرب دارند،‌ بر تصور جهان مدرن از خدا تأثیر داشته است.

این مدرس ادیان و عرفان، خواستگاه دانش هرمنوتیک و تفسیر و دین‌شناسی جدید را در دنیای غرب دانست و اظهار کرد: در حوزه الهیات، ما الهیات ادیان را داریم که آن هم مربوط به مواجه غرب با ادیان دیگر و در سایر نقاط جهان است.

فرهنگ با اشاره به اینکه در مسیحیت دو مبنای ایمانی وجود دارد که شامل قربانی خدا و ملکوت خدا است، تصریح کرد: مسیحیان معتقدند که یهودیان با تمام حجم و بزرگی شریعت‌شان مورد غضب خدا قرار گرفتند. آنان می‌گویند خداوند این شریعت عظیم را برای عذاب یهود فرستاده بود، زیرا خدا می‌دانست که یهودیان از پس این شریعت برنمی‌آیند. در مقابل مسیح که فرزند خدا بود، قربانی شد تا گناه نخستین ما بخشیده شود.

او در خصوص مفهوم قربانی خدا در مسیحیت، افزود: قربانی برای خدا، گناه را پاک می‌کند و هرچقدر قربانی بزرگ‌تر باشد، گناه‌های بیشتر و بزرگ‌تری را پاک می‌کند. بنابراین گناه بشریت با خون پسر خدا پاک شد. مسیح که سرچشمه‌ی خوبی‌هاست خود را فدا کرد. انسان ناتوان از نجات خود است و در گناه، زاده شده است. براساس این دیدگاه، شریعت یوغ و باری است که بر گردن انسانی ناتوان و خموده افتاده و به همین دلیل خدا با مسیح(ع) به سمت انسان می‌آید. پسر خدا یا همان حضرت مسیح(ع) که در واقع خود خداست، می‌میرد تا ما باز زنده شویم. الهیات مرگ خدا از این بخش مسیحیت نشأت گرفته شده است. در شام آخر نیز حضرت مسیح با اطرافیانش فرمود که این نان را بخورید، زیرا این نان گوشت من و این شراب را بخورید که این شراب، خون من است و با اینها به نزد من آیید. به همین دلیل هم این مراسم دینی در روزهای یکشنبه برگزار می‌شود.

این پژوهشگر دینی گفت: مسیحیت معتقد است ملکوت خدا در درون انسان است. حضرت مسیح(ع) گفته که اگر ملکوت خدا در آسمان بود، پرندگان بر شما سبقت می‌گرفتند و اگر در دریا بود ماهیان بر شما سبقت می‌گرفتند. ملکوت خدا در درون شماست. در درون خود دنبال خدا بگردید. این باور باعث شده که انسان غربی معتقد باشد که ملکوتش این جهان است.

فرهنگ با اشاره به اینکه دیدگاه‌های پایان خدا با الهیات مسیحی قرابت دارد، تأکید کرد: بحث مرگ خدا شامل ابعادی چون فلسفه، الهیات و علوم جدید است و همه این ابعاد تفاسیر متنوعی ارائه می‌دهند، اما در یک وجه و آن هم انکار خدای متعالی مشترک هستند.

او در خصوص دیدگاه‌های متفکران عصر روشنگری در باب پایان خدا، تصریح کرد: کارل مارکس که یکی از بزرگان فلسفه در قرن ۱۹ بود، باور به خدا را دلیلی برای بهره‌کشی از پرولتاریا عنوان کرده بود. فویرباخ نیز گفته که انسان‌ها، آرزوهای ناکامشان را به آسمان را فرا می‌افکنند. فروید می‌گوید پدر آسمانی، حاصل عقده‌ ادیپ برای انسان‌های مانده در کودکی است.

این فعال حوزه ادیان و عرفان با اشاره به اینکه نیچه می‌گوید «خدا مرده است و مرده هم باقی می‌ماند، پس بهتر است ما خود خدای دیگری شویم»، افزود: نیچه به اومانیسم رجوع کرده است. از فهم نیچه نیز تفسیرهای متفاوتی مطرح می‌شود، اما دیدگاهی که بر اساس فلسفه نیچه تحقق پیدا کرده، این است که انسان باید خدای درون خودش را بکشد و برای رشد خودش و تبدیل شدن به «ابر انسان» نیاز است که از خدای درون خودش عبور کند.

فرهنگ افزود: خیزش‌های دینی در قرن ۱۸ میلادی شکل گرفته و ما در قرن ۱۹ میلادی با اوج الحاد مواجه هستیم. به‌طوری که علمای علوم انسانی در خصوص نظریه داروین گفته‌اند داروین سنگ قبر دین را هم تراشید.

او با بیان اینکه دغدغه الهیات‌دانان جدید مسیحی را عبور از الهیات سنتی که در تقابل با علم جدید است دانست و افزود: آنها از کتاب مقدس ضد علم فاصله گرفتند و از طرفی الحاد مدرن را نیز نمی‌پذیرفتند. الهیات جدید به‌طور عمومی خدا را مضر می‌داند و اغلب آن را تأویل می‌کنند.

این دکتری مطالعات تطبیقی ادیان دانشگاه ادیان و مذاهب، اظهار کرد: از منظر الهیات‌دانانِ این دوره، خدای فرا شخصی، دور و غیرقابل ارتباط و بی‌تفاوت نسبت به امور زمینی است. خدای پدر نیز قدرتمند و خشن است و همچنین ذاتی قدسی و غیرانسانی دارد، اما خدای پسر(حضرت عیسی علیه اسلام) تبدیل به انسان شد، انسان‌های در رنج را شفا می‌داد و ایثارگر و انسان‌مدار و محبت‌مدار بود و به همین دلیل باید به او باور داشت. قرآن نیز می‌گوید که مثل خدا وجود ندارد و در طرف مقابل می‌گوید خدا از رگ گردن به شما نزدیک‌تر است. همچنین پیامبر اسلام(ص) نیز انسانی همچون بقیه انسان‌ها توصیف شده که اهل محبت به انسان‌هاست.

فرهنگ با اشاره به اینکه الهیات جدید غرب، بین خدایی که منتظر است انسان را عقوبت کند با خدایی که مهربان است تفاوت قائل می‌شوند، اضافه کرد: این قضیه در تشیع هم دیده می‌شود، مثلاً برخی افراد حتی نماز نمی‌خوانند، ولی برای امام حسین(ع) عزاداری و گریه می‌کنند. بین حضرت عیسی(ع) در مسیحیت و امام حسین(ع) در تشیع می‌توان شباهت‌هایی در این خصوص قائل شد.

این مدرس ادیان و عرفان تأکید کرد: ما هم مانند مسیحیت در میان علم و دین با تعارضاتی موجه شدیم و باید این تعارضات را بپذیریم و از آنچه که غرب در مواجهه با این مسئله پشت سر گذاشت، عبرت بگیریم. لازم نیست از اول چرخ را اختراع کنیم.

فرهنگ با بیان اینکه الهیات جدید مسیحی، الهیات مرگ خدا را در خود داشتند و در همین جهت مسیحیان سعی کردند که خدا را انسانی کنند، تصریح کرد: علم جدید متمرکز بر انسان بود. آنها معتقد بودند خدا باید دردی از دردهای انسان را رفع کند. به همین دلیل در قرن ۲۱ میلادی ما با الهیات جدید مرگ خدا مواجه هستیم.

او ادامه داد: همیلتون می‌گوید: «خدا در برابر ظلم شدیدی که بر بشر بعد از هولوکاست و جنگ جهانی رقم خورد، سکوت کرد. پس خدای پدر مرده است و ما باید به خدای پسر رجوع کنیم». توماس آلتایزر می‌گوید: «خدای متعال برای خلق جهان خودکشی کرد. خدای متعال در جهان زمینی حلول کرد پس نباید او را در آسمان بجوییم خدا با ماست نه بر فراز ما». گابریل وهانیان نیز گفته است که «خدای دیگرگونه را نمی‌توانیم بشناسیم. به خدای تجلی کرده نیز به خاطر تاریخ زدگی نمی‌توانیم اعتماد کنیم؛ برای مثال در معنویت‌های مدرن چون بودیسم که برای ما آرامش ذهن شادی و خوشبختی اینجایی ایجاد می‌کنند».

این مدرس ادیان و عرفان، با اشاره به اینکه در عرفان‌هایی که امروزه محل رجوع قرار گرفته‌اند دیدگاه‌های اومانیستی وجود دارد، اظهار کرد: این در حالی است که عرفان اسلامی معتقد است که نباید خدا را در روزمره و زندگی امروزی فهمید. نباید خدا را زمینی و دارای فایده‌های طبیعی و مادی دید.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری جهاد دانشگاهی جهاد دانشگاهی اصفهان استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی فرهنگی و هنری استانی شهرستانها استانی ورزشی استانی علمی و آموزشی استانی سیاسی زنجان استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی فرهنگی و هنری استانی شهرستانها فرهنگ با اشاره همین دلیل الهیات جدید ملکوت خدا پایان خدا انسان ها مرگ خدا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۶۶۳۸۰۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

قارچ خور در دنیای واقعی! (فیلم)

کانال عصر ایران در تلگرام